اهمیت ماه شعبان
«وَ هذا شَهْرُ نَبِیِّکَ، سَیِّدِ رُسُلِکَ- صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- شَعْبانُ الَّذِى حَقَّقْتَهُ [حَفَفْتَهُ] مِنْکَ بِالرَّحْمَةِ وَ الرِّضْوانِ، أَلَّذِى کانَ رَسُولُکَ- صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- یَدْأَبُ فِى صِیامِهِ وَ قِیامِهِ فِى لَیالِیهِ وَ أَیّامِهِ بُخُوعاً لَکَ فِى إِکْرامِهِ وَ إِعْظامِهِ إِلى مَحَلِّ حِمامِهِ.»[1]
(و این ماه، ماه پیامبرت، سرور رسولان- درودهاى تو بر او و خاندان او- و ماه شعبان است که رحمت و خشنودى خود را بر آن درپیچیده اى، همان ماهى که رسول تو- درودهاى تو بر او و خاندان او- براى اخلاص، بزرگداشت و تعظیم آن، پیوسته تا زمان رحلتش در روزهاى آن به روزه دارى و در شبهاى آن به شبخیزى مى پرداخت.)
مىتوان علّت بیانات اجمالى این بخش از دعا را از احادیث متعدّده مأثوره استفاده نمود.
در حدیثى به صورت مفصّل آمده است که اصحاب رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- از فضایل ماه شعبان نزد او سخن مى گفتند فرمود- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم-:
«شَهْرٌ شَرِیفٌ، وَ هُوَ شَهْرِى، وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ تُعَظِّمُهُ، وَ تَعْرِفُ حَقَّهُ، وَ هُوَ شَهْرٌ یُزادُ فِیهِ أَرْزاقُ الْعِبادِ لِشَهْرِ رَمَضانَ وَ تُزَیَّنُ فِیهِ الْجِنانُ، وَ إِنَّما سُمِّىَ شَعْبانَ لِأَنَّهُ یَتَشَعَّبُ فِیهِ أَرْزاقُ الْمُؤْمِنِینَ، وَ هُوَ شَهْرُ الْعَمَلِ فِیهِ یُضاعَفُ الْحَسَنَةُ بِسَبْعِینَ، وَ السَّیِّئَةُ مَخْطُوطَةٌ، وَ الذَّنْبُ مَغْفُورٌ، وَ الْحَسَنَةُ مَقْبُولَةٌ، وَ الْجَبّارُ- جَلَّ جَلالُهُ- یُباهِى بِهِ لِعبادِهِ، وَ یَنْظُرُ إِلى صُوّامِهِ وَ قُوّامِهِ، فَیُباهِى بِهِمْ حَمَلَةَ الْعَرْشِ. فَقامَ عَلِىُّ بْنُ أَبِى طالِبٍ- علیهالسّلام- فَقالَ: بِأَبى أَنْتَ وَ أُمِّى یا رَسُولَ اللَّهِ! صِفْ لَنا شَیْئاً مِنْ فَضائِلِهِ لِنَزْدادَ رَغْبَةً فِى صِیامِهِ وَ قِیامِهِ، وَلْنَجْتَهِدْ لِلْجَلِیلِ- عَزَّوَجَلَّ- فِیهِ. فَقالَ صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم-: مَنْ صامَ أَوّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبانَ، کَتَبَ اللَّهُ- عَزّوَجَلَّ- لَهُ سَبْعِینَ حَسنَةً، أَلْحَسَنَةُ تَعْدِلُ عِبادَةَ سَنَةً.»[2]
(شعبان، ماه شریفى است و این ماه، ماه من است و حاملان عرش آن را بزرگ داشته و حق آن را مى شناسند و این ماه، ماهى است که روزى هاى مردم براى ماه رمضان، در آن افزوده گردیده و بهشت ها در آن آراسته مى گردد و علت این که این ماه، «شعبان» نامیده شده، آن است که روزى مؤمنان در آن پخش مى گردد و این ماه، ماهى است که عمل نیک در آن هفتاد برابر مى گردد و بدىهاى انسان در آن مى ریزد و گناهان آمرزیده مى گردد و اعمال نیک مورد پذیرش قرار مى گیرد و خداوند جبّار- جلّجلاله- به بندگانش مباهات مى کند و با نظر [رحمت] به روزه داران و شب زنده داران شعبان مى نگرد و به وجود آنها براى حاملان عرش مباهات مى کند. در این زمان علىّ بن ابى طالب- علیه السّلام- برخاست و عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت اى رسول خدا، بخشى از فضایل این ماه را براى ما بازگو، تا به روزه دارى و شب خیزى در آن راغب و علاقه مند گردیم و در عبادت خداوند بزرگ- عزّوجلّ- در آن بکوشیم. رسول خدا- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- فرمود: هر کس روز اول شعبان را روزه بدارد، خداوند- عزّوجلّ- 70 عمل نیک براى او مى نویسد که هر یک از آنها با عبادت یک سال برابرى مى کند.
«أَللَّهُمَّ، فَأَعِنّا عَلَى الْإِسْتِنانِ بِسُنَّتِهِ فِیهِ وَ نَیْلِ الشَّفاعَةِ لَدَیْهِ. أَللَّهُمَّ فَاجْعَلْهُ لِى شَفِیعاً مُشَفَّعا، وَ طَرِیقاً إِلَیْکَ مَهْیَعاً، وَ اجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّى أَلْقاهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَنِّى راضِیاً، وَ عَنْ ذُنُوبِى غاضِیاً، وَ قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْکَ الْکَرامَةَ وَ الرِّضْوانَ، وَ أَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْیارِ.»[3]
(خدایا، پس ما را نیز بر پیروى از راه و روش ایشان در آن و در نتیجه ى نیل به شفاعت او، یارى ده. خدایا، او را شفاعت گر من که شفاعتش مورد پذیرش است و راهى گشاده به سوى خود قرار ده و مرا پیرو او بگردان، تا این که روز قیامت با او ملاقات کنم، در حالى که از من خشنود است و از گناهانم چشم پوشیده است و تو نیز کرامت و خشنودى خود را بر من بایسته نموده و مرا در سراى جاودانه و جایگاه نیکان منزل داده اى.)
اهمیت شفاعت پیامبر اکرم در بهره مندى بهینه از ماه شعبان و در تمام عمر
بیانات بخش فوق تا آخر- گرچه به حسب صورت واضح مى نماید- ولى اینگونه نیست؛ زیرا تمسک به سنّت و طریقه رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- به طور عموم و به طور خصوص، رویّه آن جناب- علیه السّلام- در ماه شعبان (که بیانات گذشته «ارْزُقنِى مُواساةَ ...» دلالت برآن دارد) احتیاج به شفاعت و یارى و راهنمایى آن حضرت- صلوات اللَّه علیه- در این جهان دارد که فرموده شده: «وَ نَیْلِ الشَّفاعَةِ لَدَیْهِ».
و فرموده شده: «فَاجْعَلْهُ لِى شَفِیعَاً.» و نه تنها شفاعت او، که خداوند نیز باید این شفاعت وى را مورد قبول قرار دهد که فرموده شده: «مُشَفَّعاً» و معلوم مى شود که پس از مورد شفاعت رسول- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- و قبول الهى قرار گرفتن عمل، شخص شایستگى قرار گرفتن در طریق و صراط مستقیم الهى را پیدا خواهد کرد که مىفرماید: «وَ طَرِیقاً إِلَیْکَ مَهیْعَاً.»
و معلوم مى شود که حاصل شدن این معنى در زمانى کفایت نمى کند و بشر تا پایان عمر در معرض بازگشت از پیروى رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- و یا صحیح عمل نکردن به سنّت او مى باشد، که فرموده شده: «وَ اجْعَلْنِى لَهُ مُتَّبِعاً حَتّى أَلْقاهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ عَنِّى راضِیاً.»
آثار معنوى شفاعت و رضایت رسول اللَّه- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- از پیرو خویش
این جاست که خداوند از گناهان وجودى بنده اش (که همان برداشته شدن حجاب هاى میان خود و آنان است)، به برکت رضایت رسولش- صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم- از پیروش، چشم پوشى خواهد کرد که فرموده شده: «وَ عَنْ ذُنُوبِى غاضِیاً.»
و حضرت حقّ سبحانه، کرامت و رضوان خویش را شامل حال چنین بنده اى مى نماید که فرموده شده: «وَ قَدْ أَوْجَبْتَ لِى مِنْکَ الْکَرامَةَ وَ الرِّضْوانَ.»
و سپس خداوند متعال بنده اش را به قرارگاه شایسته که:
· «فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیکٍ مُقْتَدِرٍ»[4] (در قرارگاه صدق، نزد پادشاهى توانایند.)
· «وَ لَدَیْنا مَزِیدٌ»[5] (و پیش ما فزونتر [هم] هست.)
که محلّ اخیار است وارد خواهد ساخت که فرموده شده: «وَ أَنْزَلْتَنِى دارَ الْقَرارِ وَ مَحَلَّ الْأَخْیارِ.»
بیانات فوق را ما نسبت به پیروان حضرت سجاد- علیه السّلام- نمودیم، اما این که آن بزرگواران- علیه السّلام- این امور را نسبت به خود چگونه در نظر گرفته اند؟ اشارات گذشته ما (نسبت به شبیه به این گفتار)، این مطلب را حلّ مىکند.
